Łódzkie murale w obiektywie Bartka Stępnia

Zdjęcia najciekawszych reklam z czasów PRL-u

fotografia: Bartosz Stępień

Pierwsze murale pojawiły się w latach 60. XX wieku, ale najwięcej reklam powstało w latach 70. i 80 na ścianach szczytowych kamienic odsłoniętych przy okazji tworzenia tras przelotowych, takich jak Trasa PP (ciąg ulic Zachodniej i al. Kościuszki) czy Trasa WZ (al. Piłsudskiego i al. Mickiewicza). Dzięki tym reklamom szare miasto stało się kolorowe, a sterczące ściany przestały kłuć w oczy. Używając słowa „reklama” opisując murale z czasów PRL dokonujemy pewnego nadużycia znaczeniowego, gdyż... nie miały one funkcji reklamowej znanej obecnie. Z powodu braku wolnego rynku były to raczej ogromne obwieszczenia, wszak jak ktoś miał oszczędzać, to robił to w PKO, a produkty z zagranicy kupowano wyłącznie w Peweksie. Kampanie reklamowe mogły trwać nawet i 20 lat. Oprócz przedsiębiorstw ogólnopolskich, takich jak Baltona, czy wspomniany Pewex oraz PKO, na ścianach reklamowały się łódzkie zakłady przemysłu włókienniczego. W wielu miejscach do dziś zachowały się murale Lido, Eskimo, ZPB im. Armii Czerwonej czy zakładów Pierwsza.

Projektowanie reklam rozpoczynało się od pomysłu i kartki papieru. Podstawą był kontur ściany, na której miał powstać mural. Twórcy dobierali wielkość napisów do rozmiarów budynku, dbali o wyważenie głównych motywów oraz dobierali odpowiednią dla danej okolicy kolorystykę. Często dla potrzeb kompozycji wykorzystywano układ kominów, okien, czy skosy dachu. Wykonując reklamę posługiwano się projektem w skali z naniesioną siatką. Sporadycznie w miarę możliwości stosowano rzutnik. Mural, w zależności od tempa prac i wielkości ściany mógł powstawać zarówno w kilka dni, jak i w kilka tygodni. Najczęściej prace wykonywała grupa dwu-trzy osobowa, rzadziej pojedyncze osoby. Dzięki temu, iż twórcy ówczesnych reklam byli absolwentami rozmaitych akademii plastycznych, do dziś na ulicach Łodzi oglądać możemy całą masę naprawdę mocnych projektów graficznych, stanowiących kwintesencję stylu lat 60., 70. i 80. XX wieku. Pamiętajmy, iż wszystko to powstało bez pomocy komputerów, dzięki solidnej pracy kilkunastu łódzkich muralistów.

Bartosz Stępień - ur. 1982 r., od ponad dziesięciu lat zajmuje się dokumentacją łódzkich murali z czasów PRL i propagowaniem wiedzy o nich. W 2005 roku założył stronę internetową, gdzie zamieszcza zdjęcia reklam opatrzone komentarzami ich twórców. Na co dzień pracownik Muzeum Komunikacji Miejskiej MPK-Łódź. (na sierpień 2010)

***

Wernisaż wystawy odbył się w zabytkowych wnętrzach restauracji "U Milscha" przy ul. Łąkowej 21 w dniu 25 sierpnia 2010 roku. To bardzo przyjemne wydarzenie nie mogłoby się udać bez pomocy p. Małgorzaty i Michała Markowiczów (właściciele) oraz niezastąpionej łódzkiej przewodniczki - Justyny Tomaszewskiej. Wśród licznie przybyłych gości znaleźli się autorzy udokumentowanych reklam, ich potomkowie, miłośnicy Łodzi i artyści plastycy. Niestety, autor bawił w tym czasie na Krymie, toteż na spotkaniu był obecny jedynie na ekranie podczas projekcji krótkiego filmu o łódzkich muralach, który zawczasu nakręcił dla potrzeb wystawy. Co więcej, autora reprezentowała rodzicielka - Sylwia Stępień - na co dzień prowadząca pracownię plastyczną w Szkole Podstawowej nr 2.


Wystawę fotografii, będącą imprezą towarzyszącą łódzkiemu Outline Color Festivalowi, oglądać można było oglądać na podwórku pałacyku Milscha do końca jesieni.


Wystawa okazała się na tyle ciekawa, iż zainteresowały się nią następne ośrodki: Centrum Kulturalne "RYBA" postanowiło ją zaprezentować w swojej siedzibie przy ul. Ogrodowej 26 (róg Gdańskiej). Wrenisaż odbył się w dniu 7 maja 2011 roku i uświetnił pierwsze urodziny tej placówki. Zespół zdjęć tym razem zainstalowany został we wnętrzu budynku i zyskał miano "Łódzkie Murale: 20/200 - wybór fotografii ze zbiorów Bartosza Stępnia". Można je tam oglądać do dziś.

***